Ég hef áður skrifað nokkra pistla um muninn
á ytri og innri stýringu þegar kemur að því að velja mat og borða. Ytri stýring
eru reglur, boð og bönn, sem við fylgjum af sannfæringu með viljastyrkinn að
vopni. Innri stýring er það að hlusta á líkamann, svengd og seddu, löngun í mat
fyrir máltíð og líðan eftir máltíð. Ekki í þeim tilgangi að láta undan öllum
löngunum strax, heldur til að skoða og meta út frá heildarhagsmunum okkar til
framtíðar.
Ég hef líka skrifað pistla um muninn á
matardagbók og lystardagbók. Matardagbók er skráning á tegund og magni fæðu á
meðan lystardagbók er skráning á svengd og seddu, tilfinningum og hugsunum.
Matardagbók, ytri stýring
Matardagbók getur veitt okkur aðhald og
hvatningu til að taka okkur á, breyta fæðuvenjunum. Því samviskusamari og
heiðarlegri sem við erum við skráninguna, því betur sjáum við muninn á okkar
mataræði og því mataræði sem við vitum eða teljum vera hollt og gott fyrir
okkur. Það getur verið erfitt að horfa í slíkan spegil, en ef við erum nógu
ákveðin, verður það okkur næg hvatning til að stíga skrefið, breyta
lífsstílnum, færa hann í þá átt sem við viljum. Þetta er dæmi um ytri stýringu
og krefst sjálfsaga. Við þurfum að fylgjast með sjálfum okkur, bæla niður
langanir okkar í óhollan mat, og nota sjálfsagann til að velja það sem er
hollt.
Bragðskynið
Bragðskynið breytist eftir nokkrar vikur,
við lærum að meta nýtt bragð og ilm, okkur fer að finnast hollur matur góður á
bragðið, og sá óholli sem við áður sóttum í, verður jafnvel ólystugur í okkar
augum. Ef við höfum farið skynsamlega að í vali á nýju mataræði, ætti heilsa
okkar og líðan sömuleiðis að batna. Allt þetta ætti að hvetja okkur til að
halda ótrauð áfram. En það er svo skrítið að fyrir flesta verður erfiðara og
erfiðara með tímanum að halda matardagbók og beita sig sjálfsaga. Það verður
sífellt erfiðara að fylgja reglunum, fara eftir boðum og bönnum. Erfiðara og
erfiðara að hafa vakandi og gagnrýnið auga með sjálfum sér, löngunum sínum og
atferli. Það versta er ef við förum að dæma okkur og refsa ef við brjótum
reglurnar, ef við borðum jafnvel bara smáræði af einhverju sem er bannað.
Tímabundið inngrip
Ef við höldum skynsamlega á málum getur ytri
stýring hjálpað okkur að marka þáttaskil í lífi okkar. Gætum þess að hafna ekki
sjálfum okkur. Það kann ekki góðri lukku að stýra að ganga um svangur, eða
neita sér um allt sem okkur finnst gott. Flestir sem setja sér það markmið að
fylgja stífum reglum það sem eftir er ævinnar, springa að lokum á limminu og
úða í sig óhollustu, og fá í kjölfarið gríðarlegt samviskubit. Þetta getur
orðið vítahringur og endað með átröskun. Það er betra að strangar reglur, boð
og bönn, séu frá upphafi hugsuð sem tímabundið inngrip. Frá upphafi sé ljóst að
eftir vissan tíma, t.d. einn til fjóra mánuði, munum við slaka á klónni, sleppa
smám saman tökum á ytri stýringu og treysta í staðinn meira á innri stýringu.
Ef bragðskynið, matarsmekkur okkar, hefur breyst, ættum við að geta leyft okkur
að bragða á öllu því sem okkur langar í, án þess að mataræðið fari aftur í
gamla farið. Þannig að við getum til að mynda leyft okkur að bragða hóflega á
veitingunum þegar í veislu kemur, þó við höldum okkur við hollustuna dags
daglega.
Það er ekki nauðsynlegt að fara tímabundið
eftir stífum reglum, til að breyta mataræðinu. Fyrir marga er betra að beita
innri stýringu eingöngu. Þá breytist mataræðið smám saman, í litlum skrefum,
sem auðvelt er að standa við.
Lystardagbók, innri stýring
Á meðan matardagbókin hvetur okkur til ytri
stýringar, er lystardagbókin tæki til að læra innri stýringu. Á meðan ytri
stýring verður flestum erfiðari og erfiðari með tímanum, verður innri stýring
auðveldari og auðveldari. Innri stýring krefst ekki sjálfsaga, heldur æfingar.
Við þjálfum okkur hægt og rólega í því að hlusta innávið, fylgja þeim merkjum
sem líkaminn gefur. Innri stýring byggir ekki á því að setja reglur, boð og
bönn. Hún byggir ekki á því að horfa á sjálfan sig gagnrýnum augum og dæma sig
fyrir minnstu yfirsjónir. Hún byggir á því einu að spyrja sjálfan sig
eftirfarandi spurninga. Hvað langar mig í núna? Hversu svöng er ég núna? Er
þetta líkamlegt hungur eða tilfinningalegt hungur? Hvernig leið mér síðast
þegar ég borðaði þennan mat? Borðaði ég kannski bara of mikið af honum síðast?
Var það þess virði?
Njóta, ekki dæma
Innri stýring hvetur okkur til að njóta
þess að borða það sem okkur langar í, í hóflegu magni, án þess að dæma okkur.
Og við spyrjum okkur eftirfarandi spurninga. Langar mig í meira af þessum mat
núna? Er ég orðin hæfilega södd núna? Hvernig líður mér eftir þessa máltíð?
Hvaða lærdóm get ég dregið af þessari máltíð?
Það getur virst óyfirstíganlegt að spyrja
okkur allra þessara spurninga þegar við viljum frekar spjalla við sessunautinn
undir borðum, horfa á sjónvarpið eða lesa blaðið á meðan við tökum til matar
okkar. Til að byrja með er gott að borða einn í þögn, einbeita sér að bragðinu,
áferðinni og áhrifunum sem maturinn hefur á svengdar- og seddustigið eftir því
sem líður á máltíðina. Ef við erum nógu opin fyrir því að skoða hvernig okkur
líður koma svörin við spurningunum af sjálfu sér. Og með æfingunni lærist að
gera allt í senn, borða, rabba við sessunautinn og hlusta innávið.
No comments:
Post a Comment