Þessa spurningu fékk ég
senda frá Vísindavef Háskóla Íslands og ég svaraði henni svona:
Ég býst við að hér sé verið
að bera saman annars vegar hefðbundna köku sem inniheldur mikinn hvítan sykur
og hins vegar köku sem inniheldur nógu mikið af döðlum til þess að magn
einfaldra kolvetna (einsykra og tvísykra) sé það sama og í hefðbundnu kökunni. Hvorug
kakan innihaldi önnur sætuefni.
Kolvetni eru 74,4% af þyngd
daðla (1). Aðallega er um ein- og tvísykrur að ræða (2). Í hvítum sykri er aftur
á móti ekkert nema tvísykran súkrósi.
 |
| Hver hefði trúað því að döðlur væru appelsínugular? |
Rúmur fjórðungur af þyngd
döðlunnar eru önnur næringarefni en kolvetni. Í döðlum er sáralítið af fitu en dálítið
af próteini og mikið af trefjum (1). Ýmis vítamín og steinefni má finna í
döðlum, t.d. fólat og járn, en þó ekki C-vítamín sem er óvenjulegt miðað við
ávöxt (1,3). Í hvítum sykri eru aftur á móti engin næringarefni nema súkrósi
sem gefur ekkert nema orku.
Gerum ráð fyrir að kökurnar
séu bakaðar úr sömu hráefnum að öðru leyti en því að í annarri séu döðlur en í
hinni hvítur sykur. Við fáum meira af hollum og góðum næringarefnum úr
döðlukökunni en hefðbundnu kökunni þó sykurinnihaldið sé það sama.
Glúkósi og frúktósi
Ein- og tvísykrur eru
meðhöndlaðar eins í líkamanum hvort sem þær koma úr döðlum eða hvítum sykri. Tvísykrurnar
eru klofnar niður í einsykrurnar glúkósa og frúktósa og frásogaðar úr
meltingarvegi. Glúkósinn hækkar blóðsykurinn hratt sem örvar insúlínseyti frá
briskirtli. Insúlínið veldur því að blóðsykurinn lækkar aftur hratt og getur
farið tímabundið undir normalgildi (4). Fæða með háum sykurstuðli veldur miklum
sykursveiflum í blóði. Með aldrinum geta miklar sykursveiflur stuðlað að
sykursýki af tegund 2, kransæðasjúkdómi og aldursbundinni augnbotnahrörnun (5).
Frúktósinn fer hins vegar
beint til lifrar frá meltingarveginum og er umbreytt þar meðal annars í
þríglýseríð. Frúktósi hefur minni áhrif á blóðsykur heldur en glúkósi, en í
miklu magni getur frúktósi haft óæskileg áhrif á efnaskipti líkamans með því að
stuðla að uppsöfnun fitu í lifrinni og hækka þríglýseríð og þvagsýru í blóði (6,7).
Samsetning máltíðarinnar
hefur áhrif á blóðsykursveifluna. Trefjar í döðlunum draga úr
blóðsykursveiflunni og hafa margvísleg jákvæð áhrif á meltingu og efnaskipti (8).
Væntanlega er fita til staðar í kökunum báðum eða er borðuð með þeim á formi
rjóma. Fita hægir á magatæmingunni svo sykrurnar berast hægar út í blóðrásina (4).
Trefjar og önnur
næringarefni gera döðlukökuna hollari en hefðbundnu kökuna. Það er ekki þar með
sagt að döðlukakan sé holl. Það er ekki hollt að borða mikið af ein- og
tvísykrum og ekki víst að annað hráefni döðlukökunnar sé hollt.
Heimildir:
1) Næringarefnatöflur á vef
MATÍS: Íslenski gagnagrunnurinn um efnainnihald matvæla (ÍSGEM) – The Icelandic
Food Composition Database.
2) What Kind of Carbohydrates
in Dates? – Healthy eating – SF Gate.
3) Dates Nutrition Facts.
Fruit Fact Date.
4) Shils ME, Olson JA,
Shike M, Ross AC. Modern nutrition in Health and Disease, 9th ed. 1999
Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 0-683-30769-X.
5) Chiu CJ, Liu S, Willett
WC, et al. (2011): Informing food choices and health outcomes by use of the
dietary glycemic index. Nutr Rev 69 (4): 231-242.
6) Malik VS, Hu FB (2015):
Fructose and Cardiometabolic Health : What the Evidence From Sugar-Sweetened
Beverages Tells Us. Journal of the American College of Cardiology 66 (14):
1615-1624.
7) Ouyang X, Cirillo P et
al. (2008): Fructose consumption as a risk factor for non-alcoholic fatty liver
disease. Journal of Hepatology 48 (6): 993-999.
8) Weickert MO, Pfeiffer AF
(2008): Metabolic effects of dietary fiber consumption and prevention of
diabetes. J Nutr 138 (3): 439-442.
